Eten en drinken in Indonesie

De Indonesische naam voor restaurant is restoran of rumah makan. Afhankelijk van het soort restaurant zullen de meeste hoofdgerechten tussen de twee en de vijf euro kosten. Langs de kant van de weg zijn eenvoudige eettentjes, warungs genaamd, varierend van een eenvoudig lokaal tot een tentdoek over de stoep gespannen met een tafel en bankjes. Meestal zijn er maar een of enkele gerechten verkrijgbaar. Een goed bekendstaand eetlokaal is een aanrader voor je budget, voor een euro gebruik je je maaltijd. Een kaki lima (vijf benen) is een verplaatsbaar eetwagentje. De naam slaat op de drie wielen van het karretje en de twee benen van de verkoper. De kaki lima heeft vaak één specialiteit, zoals gefrituurde snacks of bakso (soep met gehaktballetjes). Zie je vele schalen in een vitrine van een restaurant staan, dan is dit een MakanPadang restaurant, afkomstig uit Sumatra. Je krijgt een bord met rijst en wijst aan van welke 2 of 3 gerechten je een portie op je bord wilt. Het kan ook zijn dat er verschillende schaaltjes met gerechten op tafel worden gezet. Je rekent af naar gelang het aantal gerechten dat je hebt gekozen, dan wel van hebt gegeten (indien er schaaltjes op tafel worden gezet).

 

Dikwijls wordt een schaaltje sambal met lombok, kleine groene pepertjes, apart geserveerd. Zelfs de doorgewinterde Indonesier krijgt tranen in zijn ogen van een hap lombok. Houd je in Nederland wel van lekker pittig, denk dan niet dat je volgens Indonesische normen van pittig houdt! Wil je pittig eten vermijden, vraag dan: ”Makanan tidak pedas ada?” (“Heeft u gerechten die niet pittig zijn?”)

 

Een maaltijd zonder rijst is geen maaltijd. Tenzij je een gerecht bestelt waar het het woord nasi in zit (zoals nasi goreng), zul je vaak nasi putih (gekookte witte rijst) bij je vlees- of groentegerecht moeten bestellen.

 

De Indonesische keuken kent geen gangen en alle gerechten worden geserveerd zodra de keuken ze klaar heeft. Rijst is het hoofdbestanddeel, de overige gerechten zijn slechts smaakmakers. Alles wat op tafel staat, moet alle aanwezigen voeden. Dit is belangrijk om te onthouden wanneer je te gast bij iemand bent. Bedien jezelf van voldoende rijst en schep kleine beetjes op van de andere gerechten. Wacht met eten totdat je gastheer of –vrouw je uitnodigt om te beginnen. Men eet met vork en lepel of met de rechterhand. De linkerhand is gereserveerd voor op het toilet, eet hier dus nooit mee en geef er geen eten mee aan. Indien je gerechten krijgt die met de handen worden gegeten, wordt er vaak een vingerkommetje water op tafel gezet. Indien je klaar bent met eten, leg je je vork en lepel ondersteboven op je bord. Zorg dat je altijd een klein beetje eten op je bord laat liggen als je bij iemand te gast bent. De gastvrouw zal anders blijven opscheppen, omdat ze denkt dat je nog niet voldaan bent.

 

Traditioneel zit men op rieten matten of kleden op de grond, eventueel met een lage salontafel in het midden. Met name hippe restaurants weten deze traditie te gebruiken om een gezellige atmosfeer te creëren. Van oudsher wordt het eten op een bananenblad geserveerd. Sommige restaurants houden deze folklore in ere. In West-Java wordt nasi uduk dikwijls op deze wijze geserveerd. Bij een eenvoudig marktkraampje kon dit bananenblad na gebruik simpelweg op de grond worden gegooid. Deze gewoonte is helaas niet aangepast op het huidige gebruik van plastic. Het gebruikte plastic wordt met hetzelfde gemak op de grond gegooid en levert veel vervuiling op.

 

Het is niet de gewoonte om alle gasten aan tafel tegelijkertijd hun maaltijd te serveren. De borden worden één voor één geserveerd, en om het eten niet koud te laten worden is het aan te raden om maar gewoon te beginnen met eten en niet op elkaar te wachten.

 

 

Als iemand je op een feestmaal wil onthalen zal er altijd het duurdere vlees of vis voor de gast worden bereid. In de dagelijkse maaltijd kan het zijn dat men nauwelijks het duurdere vis of vlees eet. Vegetariërs 'uit vrije wil' kent men in Indonesië nauwelijks. Ben je vegetariër, dan zul je duidelijk moeten maken, dat je behalve vlees, ook geen kip of vis wilt. Je kunt het volgende zinnetje gebruiken: “Saya tidak mau makan daging dan ayam dan ikan” (“Ik wil geen vlees, kip en vis eten.”) Er staan gelukkig veel gerechten met tempeh of tufu op het menu. Een beroemd vegetarisch gerecht is gado-gado, een groentegerecht met satésaus. Een vegetariër heeft veel te kiezen in Indonesische restaurants.

 

De Indonesier is dol op zoet, overal zal dan ook ongevraagd suiker in zitten en vaak niet zo’n beetje ook. Veel Indonesische gerechten bevatten suiker, wat lastig is voor mensen met diabetes. Je kunt zeggen: “Saya sakit gula” (“Ik heb suikerziekte”). De thee (teh) wordt geserveerd met een flink aantal scheppen suiker erin, wil je dit niet bestel dan ‘(es) teh tawar’. Ook de verse vruchtensappen bevatten vaak suiker en in duurdere restaurants soms aanmaaksiroop. Vraag desgewenst bij de bestelling om “tanpa gula” (zonder suiker) of “tanpa sirup” (zonder siroop). Helaas komt het dan toch vaak voor dat je een gezoet drankje krijgt, omdat er nog een andere zoetmaker inzit. Suikervrij lijkt voor Indonesiërs een zeer moeilijk te begrijpen concept! Zie je es op het menu staan, dan zijn dit ijsdrankjes, gemaakt van siroop, fruit en gelatine bolletjes.

 

De meeste Indonesiers drinken niet of nauwelijks alcohol. Het is een belediging om een moslim alcohol aan te bieden. Desalniettemin zijn er lokaal gebrouwen dranken zoals arak (rijst of palmwijn), tuak (palmwijn) of de Balinese brem (rijstwijn). Het lokale biermerk is Bintang, wat ster betekent. Doet het etiket je aan Heineken denken, dan klopt dat, het merk is van onze Nederlandse bierbrouwer.